Sprawozdanie z organizacji i przeprowadzenia Ogólnopolskiej Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów w 2018 r. (edycja 2017/2018 – eliminacje centralne oraz edycja 2018/2019 – eliminacje szkolne i okręgowe)
Osiągnięte cele zadania
Główny cel Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów, jakim jest rozwijanie zainteresowań historycznych oraz tworzenie warunków pogłębiania wiedzy i umiejętności uczniów z zakresu historii, a także kształtowanie i umacnianie świadomości historycznej młodzieży został w znacznym stopniu osiągnięty, choć w mniejszej skali niż to pierwotnie planowano (ze względu na likwidację gimnazjów).
Uczestnicy finału drugiej edycji Olimpiady (1-3 marca 2018 r.) zaprezentowali doskonałe przygotowanie merytoryczne oraz wysoki i bardzo wyrównany poziom wiadomości i umiejętności. Komitet Główny Olimpiady zaobserwował dalszy wzrost poziomu merytorycznego uczestników.
W trakcie wszystkich trzech edycji uczniowie uzyskali możliwość rozwijania własnych zainteresowań historycznych (dobór lektur zgodnych z własnymi zainteresowaniami i preferencjami) oraz doskonalenia umiejętności typowych dla warsztatu historyka, w tym samodzielne przygotowanie pracy pisemnej o charakterze problemowym (tematy, zagadnienia szczegółowe oraz wykazy lektur zostały dostosowane do możliwości uczniów gimnazjów, a od ubiegłego roku również możliwości uczniów starszych klas szkół podstawowych). Szczególnie cennym uzupełnieniem oferty szkolnej były eliminacje pierwszego stopnia polegające m.in. na napisaniu pracy pisemnej oraz wykazaniu się znajomością lektur historycznych. W opinii wielu nauczycieli przygotowujących uczniów do udziału w Olimpiadzie oraz rodziców, formuła naszej Olimpiady daje okazję do rozwijania i prezentowania wiedzy historycznej przez uczniów oraz wykazania się umiejętnościami. Takich możliwości nie dają inne konkursy oparte na testach sprawdzających głownie wiedzę faktograficzną. Po raz kolejny uczestnicy i nauczyciele wysoko ocenili program merytoryczny eliminacji centralnych polegający na zaprezentowaniu przez uczniów wiedzy związanej z tematem przewodnim. Podobnie jak w pierwszej edycji, uczestnicy mieli możliwość nawiązania kontaktu z pracownikami naukowymi z różnych uczelni wyższych (głównie Uniwersytet Warszawski oraz Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu). Jako jurorzy pracowali również doświadczeni nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych oraz edukatorzy muzealni i doradcy metodyczni. Przy okazji eliminacji centralnych uczestnicy wzięli udział w lekcji muzealnej oraz zwiedzali z kuratorem ekspozycję w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Szczegółowy opis zrealizowanych zadań
W okresie sprawozdawczym zrealizowano zadania związane z organizacją eliminacji centralnych drugiej edycji oraz szkolnych i okręgowych eliminacji trzeciej edycji Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów.
W dniach 1-3 marca 2018 r. zostały przeprowadzone eliminacje centralne Olimpiady, do których zakwalifikowało się 87 uczniów, a wzięło udział 86 uczestników (nieobecność spowodowana była pokrywającym się terminem innego konkursu).
W trakcie eliminacji centralnych uczniowie rozwiązywali test z zakresu tematu przewodniego tegorocznej edycji Jan III i jego czasy, a następnie odpowiadali na pytania z zakresu Podstawy programowej z historii dla gimnazjum oraz na pytania dotyczące wybranych przez nich 4 lektur (zgodnych z zainteresowaniami uczniów). W trakcie pobytu na eliminacjach w pierwszym dniu uczestnicy pod opieką sekretarzy komitetów okręgowych zwiedzali Stare Miasto, a drugiego dnia wzięli udział w lekcji muzealnej oraz zwiedzali z kuratorem ekspozycję w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
34 uczniów uzyskało tytuł laureata (uzyskali minimum 74 punkty na 90 możliwych do uzyskania), a 52 uczniów uzyskało tytuł finalisty. Eliminacje odbyły się na Uniwersytecie Warszawskim, a uroczystość podsumowania wyników eliminacji oraz wręczenia nagród odbyła się w Sali Białej Muzeum Pałacu Jana III w Wilanowie. Wzięli w niej udział m.in.: wiceminister Edukacji Narodowej, Maciej Kopeć, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Historycznego, Zofia T. Kozłowska, dziekan Wydziału Historycznego UW, prof. Małgorzata Karpińska, dyrektor Instytutu Historycznego UW, Łukasz Niesiołowski-Spano, członkowie Komitetu Głównego Olimpiady oraz licznie zgromadzeni rodzice i nauczyciele.
Na początku września 2018 r. Komitet Główny za pośrednictwem komitetów okręgowych i ich sekretarzy przesłał do szkół gimnazjalnych zaproszenie do udziału w Olimpiadzie wraz z regulaminem, harmonogramem i programem. Na stronie internetowej Olimpiady (www.olimpiadahistoryczna.pl) zostały podane tematy prac pisemnych na eliminacje szkolne. Wszystkie informacje na temat poszczególnych etapów były też podawane przez komitety okręgowe na stronach internetowych współpracujących z Olimpiadą instytutów historii lub oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego.
Akces do I etapu II edycji Olimpiady złożyło 585 uczniów ze 154 szkół znajdujących się we wszystkich województwach. Rejestracja uczniów odbywała się drogą elektroniczną za pośrednictwem modułu rejestracyjnego zaprojektowanego na potrzeby Olimpiady i znajdującego się na stronie internetowej.
Komisje szkolne Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów do 26 października 2018 r. przeprowadziły dwustopniowe eliminacje szkolne. W części pisemnej uczniowie samodzielnie przygotowywali pracę problemową na jeden z trzech tematów podanych przez Komitet Główny, a w części ustnej odpowiadali na trzy pytania, w tym dwa z zakresu podstawy programowej z historii dla gimnazjów oraz jedno z zakresu znajomości wybranych lektur historycznych.
Komisje szkolne przekazały protokoły z eliminacji szkolnych wraz z pracami uczniów zakwalifikowanych do eliminacji okręgowych komitetom okręgowym. Prace pisemne zostały zweryfikowane przez ekspertów powołanych przez komitety okręgowe, a informacja o zakwalifikowaniu do dalszych eliminacji została przekazana uczestnikom zgodnie z harmonogramem. Do udziału w zawodach okręgowych zostało zakwalifikowanych 280 uczestników, którzy spełnili wymagania regulaminowe.
Zawody okręgowe zostały przeprowadzone w dniach 1 grudnia (eliminacje pisemne) oraz 7-8 grudnia 20178 r. (eliminacje ustne), z tym, że w Katowicach eliminacje ustne odbyły się w dniu 15 grudnia 2018 r. ze względu na obywający się w tym mieście szczyt klimatyczny w wyłączenie budynków Uniwersytetu z normalnego funkcjonowania). Po zakończeniu eliminacji pisemnych test wraz z modelem odpowiedzi i schematem oceniania został opublikowany na stronie internetowej Olimpiady. Zgodnie z regulaminem, 20% osób, które uzyskały najlepsze wyniki z testu uczestniczyło w eliminacjach ustnych, w trakcie których odpowiadali na pytania z zakresu Podstawy programowej oraz wybranych lektur. W komisjach uczestniczyli pracownicy naukowi poszczególnych uczelni oraz doświadczeni nauczyciele lub doradcy metodyczni. Do eliminacji centralnych zostało zakwalifikowanych 75 uczestników.
W czasie eliminacji szkolnych i okręgowych przewodnicząca Komitetu Głównego wraz z sekretarz Komitetu Głównego monitorowały sprawy związane z rejestracją uczestników oraz koordynowały działania związane z organizacją Olimpiady w skali kraju. Przewodnicząca Komitetu Głównego wraz z Zespołem Naukowym sprawowała nadzór merytoryczny nad realizacją całości zadania (opracowanie listy lektur, tematów prac pisemnych na eliminacje szkolne oraz opracowanie testu na etap pisemny eliminacji okręgowych oraz modelu i schematu oceniania). Sekretarze komitetów okręgowych koordynowali współpracę ze szkołami, kuratoriami oświaty, placówkami doskonalenia nauczycieli i innymi instytucjami wspierającymi na swoim terenie, organizowanie pracy ekspertów i przygotowanie zbiorczych sprawozdań z przebiegu eliminacji szkolnych, a także zorganizowanie etapu pisemnego eliminacji okręgowych.
W związku z realizacją powyższych zadań zostały zakupione artykuły biurowe, znaczki pocztowe oraz zostały poniesione koszty związane z obsługą księgową i obsługą strony internetowej, a także zostały wypłacone wynagrodzenia za czynności wykonane przez członków Zespołu Naukowego, sekretarzy komitetów okręgowych oraz członków komisji.
Na potrzeby Olimpiady użytkowany był również sprzęt i pomieszczenia instytutów historii, z którymi współpracował Komitet Główny Olimpiady.
Osiągnięte rezultaty
Zainteresowanie Olimpiadą Historyczną Gimnazjalistów wykazało tendencję spadkową. W trzeciej edycji Olimpiady wzięło udział 330 uczniów gimnazjów oraz 255 uczniów szkół podstawowych, w tym 133 uczniów klas ósmych, 112 uczniów klas siódmych oraz 10 uczniów klas szóstych. Za niezwykle ważny rezultat należy uznać zaangażowanie w przeprowadzenie olimpiady około dwustu nauczycieli, którzy mieli okazję zapoznać się z wymaganiami i kryteriami oceniania stosowanymi podczas Olimpiady. Efekty ich pracy widać wyraźnie w trzeciej edycji Olimpiady – uczniowie coraz lepiej przygotowani i osiągają wyższe wyniki. Ważną pomocą w przygotowaniu uczniów stanowiły opublikowane na stronie internetowej Olimpiady formularze oceny prac pisemnych oraz testy z eliminacji okręgowych oraz centralnych wraz z modelem i schematem oceniania z poprzednich edycji.
Promocja zadania
Działania promujące Olimpiadę Historyczną Gimnazjalistów w okresie sprawozdawczym były prowadzone z użyciem różnych sposobów komunikowania z uczestnikami Olimpiady oraz ich opiekunami – nauczycielami historii w szkołach gimnazjalnych i szkołach podstawowych. Najważniejszym narzędziem promocji i kanałem informacyjnym była strona internetowa prowadzona wspólnie z Olimpiadą Historyczną www.olimpiadahistoryczna.pl Odrębna podstrona dedykowana Olimpiadzie Historycznej Gimnazjalistów zawiera m.in. harmonogram, regulamin, listy lektur, dane adresowe komitetów oraz kontakty telefoniczne i mailowe do sekretarzy okręgowych oraz przewodniczącej Komitetu Głównego, tematy prac pisemnych oraz test z eliminacji okręgowych. Te same treści publikowane były również na stronach internetowych prowadzonych przez komitety okręgowe lub na stronach współpracujących z Olimpiadą instytutów historii i oddziałów PTH. Patronat medialny nad Olimpiadą objęły również czasopisma „Mówią wieki” oraz „Wiadomości Historyczne”.
Pomocne w rozpropagowaniu idei Olimpiad okazały się Kuratoria Oświaty, które zamieściły na swoich stronach informacje o Olimpiadzie. Sekretarze okręgowi informowali o Olimpiadzie na spotkaniach z nauczycielami organizowanych przez ośrodki doskonalenia nauczycieli i wykorzystywali możliwości zamieszczania informacji na lokalnych portalach edukacyjnych oraz nawiązywali bezpośrednie kontakty ze szkołami na swoim terenie.
Partnerzy
W okresie sprawozdawczym Komitet Główny pozyskał do współpracy strategicznych partnerów Olimpiady, jakimi są Instytuty Historii/Instytuty Historyczne na poszczególnych uczelniach. Zaplecze uniwersyteckie pozwala na zaangażowanie do pracy przy Olimpiadzie wybitnych historyków. Uczelnie użyczają również bezpłatnie pomieszczeń i sprzętu bez których nie byłoby możliwe sprawne funkcjonowanie biur komitetów okręgowych oraz przeprowadzenie eliminacji, a także udostępniają strony internetowe na potrzeby komunikacji z uczestnikami Olimpiady. Na szczególne podkreślenie zasługuje zaangażowanie Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie które wsparły organizację finału Olimpiady.
Innowacyjność rozwiązań
Komitet Główny Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów, a w szczególności działający w jego ramach Zespół Naukowy, opracował i opublikował tematy prac pisemnych z oprzyrządowaniem dydaktycznym dostosowanych do możliwości uczniów gimnazjów oraz testy sprawdzające wiedzę i umiejętności uczniów z zakresu podstawy programowej zgodne z zasadami pomiaru dydaktycznego oraz wskazaniami nowoczesnej dydaktyki historii. Wszystkie testy z zakończonych edycji są dostępne on-line.
II-8
Inne uwagi
W stosunku do założeń przyjętych w umowie pomiędzy MEN a PTH na organizację Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów koszty działań w okresie sprawozdawczym (2018 r.) okazały się niższe od zaplanowanych – jest to wynikiem mniejszej niż planowano liczby uczestników.
Mniejsza niż oczekiwana liczba uczestników Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów miała również bezpośredni wpływ na wysokość udziału własnego w organizacji Olimpiady w roku 2018. Do udziału w eliminacjach szkolnych zostało zgłoszonych 774 uczestników, co oznacza, że szacunkowy koszt pracy ekspertów komisji na eliminacjach ustnych i pisemnych może zostać wyceniony na ok. 26 tys. zł. Współpracujące uczelnie udostępniły komitetom okręgowym nieodpłatne pomieszczenia na sekretariaty oraz na przeprowadzenie eliminacji pisemnych i ustnych – były to sale wykładowe, sale seminaryjne wraz z zapleczem organizacyjnym (np. szatnie, pomieszczenia dla oczekujących nauczycieli i opiekunów, dostęp do urządzeń kserograficznych i telefonów itp.). Organizatorzy Olimpiady nie ponosili też kosztów obsługi (szatniarzy, pracowników technicznych, portierów, sprzątaczek). Ze względu na mniejszą liczebność grup, również w tym wypadku potrzeby okazały się mniejsze niż planowano. Szacunkowy koszt udostępnienia tych pomieszczeń to 6,5 tys. zł. W większości okręgów w trakcie eliminacji okręgowych zostali również zatrudnieni wolontariusze (studenci lub doktoranci).
W trakcie eliminacji pisemnych większości okręgach odbyły się spotkania informacyjne organizatorów z nauczycielami, a w części okręgów – również prelekcje merytoryczne – szacunkowy koszt tych przedsięwzięć to 2,5 tys. zł. Spotkań takich nie zorganizowano w Łodzi, Zielonej Górze i Kielcach ze względu na bardzo małą liczbę uczestników (4-6 osób).
Zostały też pozyskane dodatkowe nagrody dla uczestników eliminacji okręgowych i centralnych od instytutów historii i wydziałów historycznych oraz parterów zewnętrznych, m.in.: kuratoriów oświaty, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Oficyny Wydawniczej „Mówią wieki”, Fundacji Pomorska Inicjatywa Historyczna, Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach, Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Urzędu Konserwatora Zabytków w Białymstoku, urzędów miast i urzędów marszałkowskich. Największym darczyńcą był Instytut Pamięci Narodowej, który przekazał książki i gry edukacyjne o znacznej wartości.
Najważniejszymi fundatorami nagród dla uczestników były instytuty historii, władze wydziałów humanistycznych, urzędy marszałkowskie, urzędy miast, kuratoria oświaty, lokalne stowarzyszenia a także Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
