Sprawozdanie z organizacji i przeprowadzenia Ogólnopolskiej Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów w 2017 r. (edycja 2016/2017 oraz edycja 2017/2018)
Osiągnięte cele zadania
Główny cel Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów, jakim jest rozwijanie zainteresowań historycznych oraz tworzenie warunków pogłębiania wiedzy i umiejętności uczniów z zakresu historii, a także kształtowanie i umacnianie świadomości historycznej młodzieży został w znacznym stopniu osiągnięty.
Uczestnicy finału pierwszej edycji Olimpiady (3-5 marca 2017 r.) zaprezentowali doskonałe przygotowanie merytoryczne oraz wysoki i bardzo wyrównany poziom wiadomości i umiejętności. Zmiany w systemie oświaty polegające na likwidacji gimnazjów wpłynęły jednak niekorzystnie na zainteresowanie drugą edycją Olimpiady – swój udział zadeklarowało znacznie mniej uczniów niż w roku poprzednim (774 osoby). Należy jednak podkreślić, że są to osoby znacznie lepiej przygotowane do udziału w Olimpiadzie niż w roku poprzednim. Ocenę tę potwierdzają wyniki przeprowadzonych eliminacji szkolnych i okręgowych – do eliminacji centralnych zostało zakwalifikowanych o 30% więcej uczestników, którzy zgodnie z regulaminem uzyskali w eliminacjach okręgowych co najmniej 115 punktów (na 150 możliwych do uzyskania).
W trakcie obu edycji uczniowie uzyskali możliwość rozwijania własnych zainteresowań historycznych (dobór lektur zgodnych z własnymi zainteresowaniami i preferencjami) oraz doskonalenia umiejętności typowych dla warsztatu historyka, w tym samodzielne przygotowanie pracy pisemnej o charakterze problemowym (tematy, zagadnienia szczegółowe oraz wykazy lektur zostały dostosowane do możliwości uczniów gimnazjów, a w tym roku zostały uwzględnione również możliwości uczniów starszych klas szkół podstawowych). Szczególnie cennym uzupełnieniem oferty szkolnej były eliminacje pierwszego stopnia polegające m.in. na napisaniu pracy pisemnej oraz wykazaniu się znajomością lektur historycznych. Przyjęta formuła różni się zasadniczo od innych konkursów historycznych tworząc okazję do rozwijania i prezentowania wiedzy historycznej przez uczniów. Z uznaniem uczestników i nauczycieli spotkała się również formuła eliminacji centralnych polegająca na prezentacji wiedzy i umiejętności związanych ze wskazanym tematem przewodnim olimpiady. Dużo satysfakcji sprawił uczestnikom kontakt z pracownikami naukowymi uczestniczącymi w pracach komisji na etapie okręgowym i centralnym.
Szczegółowy opis zrealizowanych zadań
W okresie sprawozdawczym zrealizowano zadania związane z organizacją II i III etapu pierwszej edycji oraz I i II etapu drugiej edycji Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów. Organizacja drugiej edycji Olimpiady była znacznie łatwiejsza ze względu na działające już struktury komitetów okręgowych oraz nawiązaną w poprzednim roku współpracę z partnerami, głównie kuratoriami oświaty oraz instytutami historii poszczególnych uniwersytetów.
Zawody okręgowe pierwszej edycji Olimpiady zostały przeprowadzone w dniach 10 grudnia 2016 r. (eliminacje pisemne) oraz 12-14 stycznia 2017 r. (eliminacje ustne). Po zakończeniu eliminacji pisemnych test wraz z modelem odpowiedzi i schematem oceniania został opublikowany na stronie internetowej Olimpiady. Zgodnie z regulaminem, 20% osób, które uzyskały najlepsze wyniki z testu, uczestniczyło w eliminacjach ustnych, w trakcie których odpowiadali na pytania z zakresu Podstawy programowej oraz wybranych lektur. W komisjach uczestniczyli pracownicy naukowi poszczególnych uczelni, doświadczeni nauczyciele lub doradcy metodyczni oraz obserwatorzy.
W dniach 3-5 marca 2017 r. zostały przeprowadzone eliminacje centralne Olimpiady, do których zakwalifikowało się 68 uczniów, a wzięło udział 66 uczestników (nieobecność spowodowana była w jednym przypadku chorobą, a w drugim – pokrywającymi się terminami innego konkursu).
W trakcie eliminacji centralnych uczniowie rozwiązywali test z zakresu tematu przewodniego tegorocznej edycji Wpływ reformacji w Europie i w Rzeczypospolitej na życie religijne, polityczne i gospodarczo-społeczne w XVI-XVII wieku, a następnie odpowiadali na pytania z zakresu Podstawy programowej z historii dla gimnazjum oraz na pytania dotyczące wybranych przez nich 4 lektur (zgodnych z zainteresowaniami uczniów). W trakcie pobytu na Uniwersytecie Warszawskim uczestnicy mieli możliwość zwiedzenia Muzeum Uniwersyteckiego, zostali oprowadzeni przez przewodników po kampusie uniwersyteckim, a po zakończeniu eliminacji ustnych pod opieką sekretarzy komitetów okręgowych zwiedzali Stare Miasto.
31 uczniów uzyskało tytuł laureata (uzyskali minimum 74 punkty na 90 możliwych do uzyskania), a 35 uczniów uzyskało tytuł finalisty. Uroczystość podsumowania wyników eliminacji oraz wręczenia nagród odbyła się w Sali Kolumnowej Uniwersytetu Warszawskiego. Wzięli w niej udział m.in.: wiceminister Edukacji Narodowej, Maciej Kopeć, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego, prof. Krzysztof Mikulski, prorektor Uniwersytetu Warszawskiego prof. Jolanta Choińska-Mika, dziekan Wydziału Historycznego UW, prof. Małgorzata Karpińska, dyrektor Instytutu Historycznego UW, Łukasz Niesiołowski-Spano, członkowie Komitetu Głównego Olimpiady oraz licznie zgromadzeni rodzice i nauczyciele.
Niestety, nie wszystkie kuratoria dostosowały kalendarz konkursów kuratoryjnych (j. polski i historia) do terminarzy olimpiad. Ponieważ uczestnicy Olimpiady zadeklarowali chęć wzięcia udziału w obu rywalizacjach, zostały zapewnione warunki do przeprowadzenia testów (zapewnienie odrębnych pomieszczeń i powołanie dodatkowej komisji) (Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy bezpośrednio przed eliminacjami nadesłało zaszyfrowany test, natomiast z Gorzowa przyjechał pracownik Kuratorium Oświaty, który nadzorował przebieg konkursu). Należy jednak zaznaczyć, że ostateczne wyniki uczniów, którzy rozwiązywali dodatkowe testy nie należały do najwyższych.
Na początku września 2017 r. Komitet Główny za pośrednictwem komitetów okręgowych i ich sekretarzy przesłał do szkół gimnazjalnych zaproszenie do udziału w Olimpiadzie wraz z regulaminem, harmonogramem i programem. Na stronie internetowej Olimpiady (www.olimpiadahistoryczna.pl) zostały podane tematy prac pisemnych na eliminacje szkolne. Wszystkie informacje na temat poszczególnych etapów były też podawane przez komitety okręgowe na stronach internetowych współpracujących z Olimpiadą instytutów historii lub oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego.
Akces do I etapu II edycji Olimpiady złożyło 774 uczniów ze 193 szkół znajdujących się we wszystkich województwach oprócz województwa świętokrzyskiego w którym nie zgłosił się żaden uczestnik. Rejestracja uczniów odbywała się drogą elektroniczną za pośrednictwem modułu rejestracyjnego zaprojektowanego na potrzeby Olimpiady i znajdującego się na stronie internetowej.
Komisje szkolne Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów do 27 października 2017 r. przeprowadziły dwustopniowe eliminacje szkolne. W części pisemnej uczniowie samodzielnie przygotowywali pracę problemową na jeden z trzech tematów podanych przez Komitet Główny, a w części ustnej odpowiadali na trzy pytania, w tym dwa z zakresu podstawy programowej z historii dla gimnazjów oraz jedno z zakresu znajomości wybranych lektur historycznych.
Komisje szkolne przekazały protokoły z eliminacji szkolnych wraz z pracami uczniów zakwalifikowanych do eliminacji okręgowych komitetom okręgowym. Prace pisemne zostały zweryfikowane przez ekspertów powołanych przez komitety okręgowe, a informacja o zakwalifikowaniu do dalszych eliminacji została przekazana uczestnikom zgodnie z harmonogramem. Do udziału w zawodach okręgowych zostało zakwalifikowanych 367 uczestników, którzy spełnili wymagania regulaminowe.
Zawody okręgowe zostały przeprowadzone w dniach 2 grudnia (eliminacje pisemne) oraz 8-9 grudnia 2017 r. (eliminacje ustne). Po zakończeniu eliminacji pisemnych test wraz z modelem odpowiedzi i schematem oceniania został opublikowany na stronie internetowej Olimpiady. Zgodnie z regulaminem, 20% osób, które uzyskały najlepsze wyniki z testu uczestniczyło w eliminacjach ustnych, w trakcie których odpowiadali na pytania z zakresu Podstawy programowej oraz wybranych lektur. W komisjach uczestniczyli pracownicy naukowi poszczególnych uczelni oraz doświadczeni nauczyciele lub doradcy metodyczni. Do eliminacji centralnych zostało zakwalifikowanych 87 uczestników.
W czasie eliminacji I i II etapu przewodnicząca Komitetu Głównego wraz z sekretarz Komitetu Głównego monitorowały sprawy związane z rejestracją uczestników oraz koordynowały działania związane z organizacją Olimpiady w skali kraju. Przewodnicząca Komitetu Głównego wraz z Zespołem Naukowym sprawowała nadzór merytoryczny nad realizacją całości zadania (opracowanie listy lektur, tematów prac pisemnych na eliminacje szkolne oraz opracowanie testu na etap pisemny eliminacji okręgowych oraz modelu i schematu oceniania). Sekretarze komitetów okręgowych koordynowali współpracę ze szkołami, kuratoriami oświaty, placówkami doskonalenia nauczycieli i innymi instytucjami wspierającymi na swoim terenie, organizowanie pracy ekspertów i przygotowanie zbiorczych sprawozdań z przebiegu eliminacji szkolnych, a także zorganizowanie etapu pisemnego eliminacji okręgowych.
W związku z realizacją powyższych zadań zostały zakupione artykuły biurowe, znaczki pocztowe oraz zostały poniesione koszty związane z obsługą księgową i obsługą strony internetowej, a także zostały wypłacone wynagrodzenia za czynności wykonane przez członków Zespołu Naukowego, sekretarzy komitetów okręgowych oraz członków komisji.
Osiągnięte rezultaty
Zainteresowanie Olimpiadą Historyczną Gimnazjalistów jest mniejsze niż było to założone przez organizatorów i wykazuje tendencję spadkową. Należy jednak podkreślić, że w drugiej edycji Olimpiady biorą też udział uczniowie szkół podstawowych i można się spodziewać, że w kolejnej edycji ich udział będzie jeszcze większy. Za niezwykle ważny rezultat należy uznać zaangażowanie w przeprowadzenie olimpiady kilkuset nauczycieli, którzy mieli okazję zapoznać się z wymaganiami i kryteriami oceniania stosowanymi podczas Olimpiady. Efekty ich pracy widać wyraźnie w drugiej edycji Olimpiady – uczniowie są znacznie lepiej przygotowani do zadań i osiągają wyższe wyniki. Ważną pomocą w przygotowaniu uczniów stanowiły opublikowane na stronie internetowej Olimpiady formularze oceny prac pisemnych oraz testy z eliminacji okręgowych oraz centralnych wraz z modelem i schematem oceniania. Nawiązana została też bliższa współpraca szkół z uczelniami i Polskim Towarzystwem Historycznym.
Promocja zadania
Działania promujące Olimpiadę Historyczną Gimnazjalistów w okresie sprawozdawczym były prowadzone z użyciem różnych sposobów komunikowania z uczestnikami Olimpiady oraz ich opiekunami – nauczycielami historii w szkołach gimnazjalnych i szkołach podstawowych. Najważniejszym narzędziem promocji i kanałem informacyjnym była strona internetowa prowadzona wspólnie z Olimpiadą Historyczną www.olimpiadahistoryczna.pl Odrębna podstrona dedykowana Olimpiadzie Historycznej Gimnazjalistów zawiera m.in. harmonogram, regulamin, listy lektur, dane adresowe komitetów oraz kontakty telefoniczne i meilowe do sekretarzy okręgowych oraz przewodniczącej Komitetu Głównego, tematy prac pisemnych oraz test z eliminacji okręgowych. Te same treści publikowane były również na stronach internetowych prowadzonych przez komitety okręgowe lub na stronach współpracujących z Olimpiadą instytutów historii i oddziałów PTH. Patronat medialny nad Olimpiadą objęły również czasopisma „Mówią wieki” oraz „Wiadomości Historyczne”.
Pomocne w rozpropagowaniu idei Olimpiad okazały się Kuratoria Oświaty, które zamieściły na swoich stronach informacje o Olimpiadzie. Sekretarze okręgowi informowali o Olimpiadzie na spotkaniach z nauczycielami organizowanych przez ośrodki doskonalenia nauczycieli i wykorzystywali możliwości zamieszczania informacji na lokalnych portalach edukacyjnych oraz nawiązywali bezpośrednie kontakty ze szkołami na swoim terenie.
Partnerzy
W okresie sprawozdawczym Komitet Główny pozyskał do współpracy strategicznych partnerów Olimpiady, jakimi są Instytuty Historii (Historyczne) na poszczególnych uczelniach. Zaplecze uniwersyteckie pozwala na zaangażowanie do pracy przy Olimpiadzie wybitnych historyków. Uczelnie użyczają również bezpłatnie pomieszczeń i sprzętu bez których nie byłoby możliwe sprawne funkcjonowanie biur komitetów okręgowych oraz przeprowadzenie eliminacji, a także udostępniają strony internetowe na potrzeby komunikacji z uczestnikami Olimpiady. Na szczególne podkreślenie zasługuje zaangażowanie Uniwersytetu Warszawskiego, który wspomógł organizację finału Olimpiady. Ważnym partnerem wspierającym zwłaszcza w zakresie pozyskania nagród dla uczestników był Instytut Pamięci Narodowej.
Innowacyjność rozwiązań
Komitet Główny Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów, a w szczególności działający w jego ramach Zespół Naukowy, opracował i opublikował tematy prac pisemnych z oprzyrządowaniem dydaktycznym dostosowanych do możliwości uczniów gimnazjów oraz testy sprawdzające wiedzę i umiejętności uczniów z zakresu podstawy programowej zgodne z zasadami pomiaru dydaktycznego oraz wskazaniami nowoczesnej dydaktyki historii.
Inne uwagi
W stosunku do założeń przyjętych w umowie pomiędzy MEN a PTH na organizację Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów koszty działań w okresie sprawozdawczym (2017 r.) okazały się niższe od zaplanowanych – jest to wynikiem mniejszej niż planowano liczby uczestników.
Mniejsza niż oczekiwana liczba uczestników Olimpiady Historycznej Gimnazjalistów miała również bezpośredni wpływ na wysokość udziału własnego w organizacji Olimpiady w roku 2017. Do udziału w eliminacjach szkolnych zostało zgłoszonych 774 uczestników, co oznacza, że szacunkowy koszt pracy ekspertów komisji na eliminacjach ustnych i pisemnych może zostać wyceniony na ok. 37 tys. zł. Współpracujące uczelnie udostępniły komitetom okręgowym nieodpłatne pomieszczenia na sekretariaty oraz na przeprowadzenie eliminacji pisemnych i ustnych – były to sale wykładowe, sale seminaryjne wraz z zapleczem organizacyjnym (np. szatnie, pomieszczenia dla oczekujących nauczycieli i opiekunów, dostęp do urządzeń kserograficznych i telefonów itp.). Organizatorzy Olimpiady nie ponosili też kosztów obsługi (szatniarzy, pracowników technicznych, portierów, sprzątaczek). Ze względu na mniejszą liczebność grup, również w tym wypadku potrzeby okazały się mniejsze niż planowano. Szacunkowy koszt udostępnienia tych pomieszczeń to 6 tys. zł.
W trakcie eliminacji pisemnych we wszystkich okręgach odbyły się spotkania informacyjne organizatorów z nauczycielami, a w części okręgów – również prelekcje merytoryczne – szacunkowy koszt tych przedsięwzięć to 3 tys. zł.
Zostały też pozyskane nagrody dla uczestników eliminacji okręgowych i centralnych od instytutów historii oraz parterów zewnętrznych, m.in.: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Oficyny Wydawniczej „Mówią wieki”, Fundacji Pomorska Inicjatywa Historyczna, Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach, Marszałka Województwa Podlaskiego, Urzędu Miasta w Rzeszowie, Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Największym darczyńcą był Instytut Pamięci Narodowej, który przekazał książki i gry edukacyjne o znacznej wartości.
